Bộ tư liệu đồ sộ hơn 1.100 trang với nhiều hình ảnh quý giá, thông tin dữ liệu về dân cư, địa chí, các đặc điểm địa lý và tự nhiên, lịch sử kèm theo những đánh giá về cơ hội phát triển xứ Nam Kỳ có giá trị tham khảo đến tận ngày hôm nay
Ghi chép lại mọi thứ về Nam kỳ...
Được viết bới J. C. Baurac - Bác sĩ thuộc địa hạng nhất đã sống và làm việc lâu năm ở Nam kỳ, thường xuyên phải thực địa sâu sát đến từng địa phương và tiếp xúc với người dân bản xứ và quan chức thuộc địa. Ông đặc biệt thấu hiểu xứ sở thông qua hành trình tác nghiệp dọc theo hệ thống sông ngòi chằng chịt của vùng đất này. Với tư duy khoa học của người châu Âu, Baurac đã ghi chép và xây dựng được 2 tập sách đồ sộ về Nam kỳ cuối thế kỷ XIX.
- 1. Nam kỳ và cư dân các tỉnh miền Tây - La Cochinchine et ses habitants: Provinces de L'Ouest (1894)
- 2. Nam kỳ và cư dân các tỉnh miền Đông - La Cochinchine et ses habitants: Provinces de L'Est (1899)
"Tôi đã đọc đi đọc lại cuốn Nam kỳ của ông. Những chi tiết nhỏ nhất đã được nắm bắt và trình bày bằng sự sinh động và xác tín của người đã chứng kiến, đã tham gia vào công cuộc gian lao cũng như những tiến bộ thành tựu và rồi tìm ra điểm thu hút độc giả cho tác phẩm của mình." – Ange Eugène Nicolaï, Phó thống đốc Nam Kỳ giai đoạn 1897-1898
"Công trình này thật cần thiết cho Nam kỳ. Địa chí các hạt được trình bày hoàn hảo và đầy đủ. Trên hết, ta thấy ở đó một tác giả tận tâm, vô tư, tha thiết phê bình cũng như vinh danh công trạng của chúng ta; thay mặt cho các bạn hữu, thay mặt những người đã yên nghỉ tại những vùng đất xa xôi nhất của Nam kỳ, thay mặt cho tất cả những ai được sống lại kỷ niệm nhờ tác phẩm này, xin chúc mừng và cảm ơn" – Ange Eugène Nicolaï, Phó thống đốc Nam Kỳ giai đoạn 1897-1898
“Như đã nói, Nam kỳ là một xứ sở đầy triển vọng. Dưới nhiều góc độ khác nhau về thương mại, công nghiệp, nông nghiệp, mọi thứ vẫn chưa được thực hiện. Thương mại chỉ nằm trong tay số ít đồng bào ta, trong khi người Hoa thực sự là một đối thủ đáng gờm. Công nghiệp gần như thuộc về người An Nam và Hoa kiều. Nông nghiệp vẫn còn để ngỏ cho kiều dân Âu châu có tiềm lực kinh tế mạnh những vùng đất khai khác mênh mông.” – Tác giả J. C. Baurac, bác sĩ thuộc địa hạng nhất
1. Nam kỳ và cư dân các tỉnh miền Tây - La Cochinchine et ses habitants: Provinces de L'Ouest (1894)
Tập đầu tiên là những ghi chép về miền Tây Nam Kỳ gồm 576 trang, 20 chương, được chia thành hai phần:
Phần thứ nhất gồm 8 chương giới thiệu tổng quan về vùng đất Nam kỳ (Nam kỳ lục tỉnh xưa) ở các khía cạnh tổng quan: ranh giới tự nhiên, địa hình tự nhiên, điều kiện tự nhiên, hệ động-thực vật đa dạng, các vị thuốc Nam, phong tục tập quán, thế giới tâm linh, các điển tích cho biết nguồn gốc của một số địa danh/nhân vật nổi tiếng… của Nam kỳ.
Phần thứ hai gồm 12 chương giới thiệu cụ thể về 11 hạt tham biện thuộc miền Tây thời Pháp thuộc. Đa phần hành trình của tác giả là đi dọc theo hệ thống sông nước kênh rạch chằng chịt của Tây Nam kỳ, do vậy, những gì đã thấy được đã khích lệ ông mày mò tìm hiểu dữ liệu hành chính và đọc thêm nhiều tài liệu của các tác giả khác. Đọc thử
2. Nam kỳ và cư dân các tỉnh miền Đông - La Cochinchine et ses habitants: Provinces de L'Est (1899)
Cuốn sách dày 516 trang chia thành 11 chương
Tập thứ hai đi thẳng vào việc giới thiệu các hạt thuộc miền Đông Nam kỳ: Các hạt này gồm: Mỹ Tho, Gò Công, Tân An, Chợ Lớn, Gia Định, Thủ Dầu Một, Biên Hòa, Tây Ninh, Bà Rịa, Cap St-Jacques, Poulo-Condore [quần đảo Côn Lôn/Côn Đảo ngày nay].
Có thể nói, hành trình khảo sát dịch tễ của vị bác sĩ thuộc địa này, vào thời điểm cuối thế kỷ XIX, không chỉ góp phần giúp nghiên cứu cải thiện tình trạng vệ sinh, khắc phục vấn đề dịch bệnh thông qua phương thức tiêm chủng vắc-xin phòng bệnh… mà còn giúp ông tiếp xúc và thu thập được nhiều thông tin và dữ kiện hỗ trợ việc lập thành một bộ sách địa chí vô cùng hữu ích cho người Pháp một thuở, và cho cả người Việt chúng ta, xưa cũng như nay. Đọc thử
Bộ sách này có gì đặc biệt?
Về nội dung
- 1. Thể hiện dưới góc nhìn của người Pháp
Chính quyền Pháp đã làm được một việc lớn cho Nam kỳ: xây dựng hệ thống giao thông kết nối các địa phương với nhau, tránh để rơi vào tình cảnh cục bộ địa phương. - 2. Lối viết và cách ghi chép khoa học
Các chương được trình bày lớp lang theo bố cục: diện tích, ranh giới hành chính; liệt kê các địa danh quan trọng ở từng hạt... lý giải cho sự tích/huyền thoại liên quan, qua đó gián tiếp giúp người đọc có một hành trình xuyên không-thời gian tìm hiểu về vùng đất, nêu rõ ưu điểm/bất lợi của từng địa phương đối với khả năng phát triển lâu dài - 3. Trực quan, nhiều hình ảnh giá trị
Trước mỗi chương ở Phần thứ hai đều có bản đồ hành chính cuối thế kỷ 19 của từng hạt Nam kỳ để độc giả dễ hình dung vị trí địa hình xứ Nam kỳ
Về giá trị ý nghĩa
- Bộ sách đầu tiên có logo hợp tác với Viện Pháp
- Lấp đầy khoảng trống về tài liệu xứ Nam Kỳ xưa
- Trở thành nguồn tham khảo có giá trị với giới nghiên cứu chiến lược phát triển Nam Bộ thời hiện đại
- Bộ sách mang tính địa chí, gián tiếp giúp xác lập ranh giới địa lý của Nam kỳ dưới thời Pháp thuộc.
Cảm nhận của độc giả
Bộ tài liệu quý giá: Thêm một bộ tài liệu để chúng ta biết về thế hệ ông cha ta đã sinh sống như thế nào hơn 130 năm về trước. Hóa ra tiêm chủng và cách ly đã có ở Nam kỳ sờm hơn chúng ta tưởng...
Mở mang tầm mắt rất nhiều: Baurac quả là một phượt thủ siêu hạng, mọi nơi ông đến đều được ghi chép rất tường tận, miêu tả chi tiết đến từng con lợn nuôi ở Nam Kỳ khác các giống lợn khác như thế nào, những phân tích của ông cũng rất logic và có giá trị tham khảo, bộ sách đáng đọc!!
Góc nhìn mới: Dưới góc nhìn của một người Pháp, Nam kỳ của xứ An Nam đầy điều kỳ thú, những người dân bản địa với tính cách đặc biệt, những phong tục, tập quán đặc trưng. Một bộ sách có giá trị tham khảo rất lớn!!