Marco Polo - Từ Venice tới Thượng Đô

Giới thiệu sách Marco Polo - Từ Venice tới Thượng Đô

“Bạn không thấy gì khác đâu, ở bất cứ phương hướng nào, ngoài bầu trời bao la và cát trắng mênh mông, không có một chút dấu vết nào của đường sá, và người đi đường không biết định hướng bằng cách nào ngoài việc nhìn theo những bộ xương người và thú và phân lạc đà. Trong cuộc hành trình băng qua vùng hoang dã này, bạn nghe thấy các loại âm thanh, đôi khi như tiếng hát, đôi khi là tiếng khóc than mà người đi đường thường đi tách ra để nghe cho rõ đó là tiếng gì, rồi đi chệch khỏi lộ trình và hoàn toàn mất tích, vì đó là tiếng nói của linh hồn và yêu tinh” 

Đó là những mô tả của Marco Polo về sa mạc Lop chết chóc, nằm trên Con đường Tơ lụa thế kỉ 13; khi đoàn người nhà Polo từ Venice băng qua vùng Trung Á rộng lớn, đến Thượng Đô. Mô tả đó chính xác với những gì người đọc cuốn Travels cần để không bị chệch hướng bởi các ảo cảnh từ chính người kể: Cẩn thận, lần theo các dấu vết lịch sử, và không để tiếng gió hát làm mất dấu. 

Marco Polo, trong chuyến du hành nổi tiếng của mình đã ngẫu nhiên sống trải đúng thời kỳ hình thành và trỗi dậy của nhà nước Mông Cổ từ xã hội bộ lạc, với những chuyển đổi mạnh mẽ từ các mối quan hệ thân tộc chuyển sang quan hệ xã hội tự nguyện dựa trên những lợi ích chính trị (Một ví dụ tiêu biểu là Thành Cát Tư Hãn: người tiêu diệt các người anh em cùng huyết thống của mình nhưng lại duy trì một mối quan hệ gắn bó khăng khít, thủy chung và trung thành với người bạn chiến đấu không chung máu mủ. Tạo ra các liên minh dựa trên lợi ích chính trị chứ không dựa trên huyết thống, ông gây dựng một mạng lưới mở rộng khắp thảo nguyên và dần định hình nên sức mạnh đội quân Mông Cổ) – Đây là thời điểm xã hội Mông Cổ bắt đầu vượt qua mối quan hệ thân tộc và định hình các mối quan hệ chính trị chuẩn mực.

Du hành từ Venice qua một quãng đường hàng chục nghìn dặm đến Thượng Đô, Polo băng qua một vùng rộng lớn của Đế chế Mông Cổ vào thời kỳ đỉnh cao huy hoàng của nó. Các mô tả của ông là một sự bổ trợ rất thú vị để người ngày nay có thể hình dung và có một view cận cảnh về bước chuyển  lịch sử này. Đó là khi, sau hơn 1 thế kỉ, người Mông Cổ, từ vùng thảo nguyên ở châu Á đã chinh phục Trung Á, phần lớn Trung Đông, Nga, một phần Đông Âu, Bắc Ấn và toàn bộ Trung Quốc. Khi nhà Polo thực hiện chuyến du hành, người đang cai trị là vị Đại Hãn cháu nội của huyền thoại Thành Cát Tư Hãn: Hốt Tất Liệt. 

Như vậy, một nhà nước đã hình thành, vượt qua khuôn khổ các xã hội bộ lạc nhỏ, phân tán manh mún trên các vùng thảo nguyên Trung Á. Trong “Nguồn gốc Trật tự Chính trị”, Francis Fukuyama gọi nhà nước Mông Cổ thời kỳ này là mẫu hình của “Nhà nước săn mồi”, tức nhà nước bóc lột tàn nhẫn cư dân mà họ thống trị để phục vụ cho tầng lớp chóp bu. Họ không có sẵn một truyền thống về thể chế chính trị hoặc một học thuyết công lý để làm bệ đỡ. Hệ thống tổ chức lỏng lẻo, phi tập trung vừa là nguồn gốc sức mạnh to lớn nhưng cũng là điểm yếu của họ. Họ dễ dàng đi chinh phục nhưng khó cai trị dài lâu vì: Thiếu quy tắc rõ ràng về kế thừa, thiểu lãnh đạo thường trực, sự lỏng lẻo trong gắn kết, yếu kém trong năng lực tổ chức/hành chính => họ không thể cai quản lãnh thổ mà phụ thuộc vào các xã hội bị chinh phục dẫn tới tất yếu là sự suy yếu trong vài thế hệ. 

Các ghi chép của Polo, lưu ý là qua ngòi bút của người bạn tù - văn sĩ lãng mạn Rustichello, như đã nói, cung cấp một sự bổ trợ quan trọng cân bằng với cái nhìn khát quát hóa của các lý thuyết gia như Fukuyama, người chuyên mô hình hóa các diễn tiến lịch sử và rút gọn thành các hình họa cơ bản để người đọc có thể dõi theo đường đi nước bước với những biến chuyển kế tục và đứt gãy của các cấu trúc cốt lõi. Câu chuyện của Polo cung cấp nhiều chi tiết trực tiếp, sống động với nhiều thiện cảm về các dân tộc và nhân vật lịch sử lừng danh mà ông gặp gỡ trên hành trình của mình. Lối sống, tập quán của các bộ lạc người sống trên thảo nguyên Mông Cổ, trên các vùng núi cao vút ở Tây Tạng; hình ảnh vị Đại Hãn Hốt Tất Liệt tiếng tăm lừng lẫy vang đến tận Đế chế La Mã mà xấu nhiều hơn tốt, các chiến binh Mông Cổ mà vó ngựa gây ra mối kinh khiếp trên khắp châu Âu bấy giờ, những người phụ nữ Mông Cổ siêng năng chung thủy, những người đàn ông hiếu khách đến mức nhường giường cho khách, Thượng Đô lộng lẫy xa hoa… cuộc du hành ngàn dặm đã đưa Polo đến gần với thế giới tinh thần của những người mà Đấng Tối cao chính là Thanh Thiên Vĩnh Hằng, vô tận, trong suốt và không hình không ảnh. 

Tuy nhiên, nếu bập ngay vào chính cuốn sách Travels, người đọc có cơ bị lạc lối, bởi lối mô tả khoa trương, hoặc dẫu không khoa trương thì cũng là một hiện thực được lĩnh hội qua mắt nhìn và nhiệt huyết của chàng phương Tây trẻ tuổi đầu óc giàu phiêu lưu, trên hành trình đi đến kinh đô của một phương Đông lạ lẫm đương thì hoàng kim. Chưa kể, chuyện lại được thuật dưới ánh sáng hồi ức khi Polo đang trong cảnh tù đày nhớ lại quãng đời trai trẻ. Chưa kể nữa, các câu chuyện du hành kì lạ còn được thêm một lần hư cấu qua ngòi bút của anh chàng chuyên viết truyện lãng mạn Rustichello. Qua chừng đó lớp phản chiếu, hẳn độc giả bình thường khó mà lần ra đâu là thực tế và đâu là tưởng tượng, thậm chí bịa tạc. 

Đó là lý do mà, thay vì đi thẳng vào tác phẩm Travels, hãy thử đọc trước cuốn sách này, với một người dẫn đường, sử gia hiện đại Laurence Bergreen, người đọc lại cho ta hành trình của Polo lần theo dấu vết lời kể, nhưng sẽ đóng vai người bạn đường thông thái để dắt dẫn, phân tích, đối chiếu ghi chép của Polo với các văn bản/ghi chép khác cùng các sự kiện lịch sử đã được ghi nhận, từ đó xây nên một hình dung gần đúng nhất về điều đã xảy ra, dĩ nhiên, không thể tránh những "suy diễn" của chính chính ông. Dù vậy, khả năng phân tích và “truy vết” của Bergreen đã được biết đến ở cuốn sách của ông mà Omega+ xuất bản cách đây 2 năm, về bốn chuyến hải hành của Columbus. Còn đây là tác phẩm tiếp theo của ông: “Marco Polo: Từ Venice tới Thượng Đô”, qua bản chuyển ngữ của Đào Quốc Minh.

Nhận xét đánh giá dành cho cuốn sách Marco Polo - Từ Venice tới Thượng Đô

“Bằng con mắt tinh tường, thấu suốt đến từng chi tiết, Laurence Bergreen đã mang đến cho độc giả tác phẩm Marco Polo: Từ Venice tới Thượng Đô hấp dẫn và mê hoặc như chính cuộc đời của nhà du hành.” - Penguin Random House

“Một bản du ký vui nhộn và hấp dẫn… Thế giới mà Marco Polo dấn thân vào mới mẻ và xa lạ hơn cả truyện ngụ ngôn.” - The New York Times Book Review

“Hết sức hấp dẫn… ghi chép của [Bergreen] như một dòng sông chảy xiết, vốn không bị sa lầy quá mức vào những chi tiết.” - Los Angeles Times

“Marco Polo như đang sống giữa chúng ta. Laurence Bergreen, có lẽ là người viết tiểu sử sống động nhất của Mỹ, người đã làm nên một chiến thắng của cảm xúc mê hoặc, một bức chân dung cổ điển mà ngày nay chắc chắn không có một ai có thể khắc họa được tuyệt vời hơn.” - Simon Winchester, tác giả The Map That Changed the World

“Thực sự là một lời kể đầy nhiệt huyết về câu chuyện có sức lôi cuốn vượt thời gian của Marco Polo. Laurence Bergreen đã khảo cứu từ một loạt các bản thảo viết tay của Marco Polo còn tồn tại đến ngày nay, để khắc họa một bức chân dung đầy thuyết phục về con đường và cách thức Marco Polo đến với Trung Hoa vào thế kỷ XIII, về những gì ông chứng kiến, cảm nhận và hành động khi đặt chân đến đó. Những độc giả không quen thuộc với những cuộc phiêu lưu của Marco Polo sẽ tìm thấy nhiều niềm vui thú trong cuốn sách này.” - Jonathan Spence, tác giả Emperor of China.

Trích đoạn sách Marco Polo - Từ Venice tới Thượng Đô

“Theo lời kể của Rustichello, “Marco đã ở bên cạnh Đại Hãn Hốt Tất Liệt suốt 17 năm; và trong quãng thời gian này, ông liên tục đi đây đi đó, gánh trên vai những sứ mệnh đặc biệt. Hốt Tất Liệt nhận thấy rằng Marco luôn mang về cho ông những tin tức quan trọng từ mọi quốc gia và thực hiện thành công tất cả các sứ mệnh được giao cho, nên đã tin tưởng giao cho Marco những sứ mệnh quan trọng nhất, ở những nơi xa xôi nhất”. Chưa hết ấn tượng, Rustichello kể tiếp: “Đại Hãn Hốt Tất Liệt hài lòng với cách Marco Polo xử lý công việc tới mức thể hiện rõ sự tôn trọng hết mực đối với Marco, đồng thời ưu ái ông, gần gũi với ông khiến các vị quan khác ghen tị. Nhờ vậy mà Marco có được cái nhìn sâu sắc và rộng lớn về đế quốc này hơn bất kỳ người nào khác, vì không một ai từng trải qua những cuộc hành trình đằng đẵng và mênh mông ở những vùng đất xa lạ nhiều như ông, cũng như không một ai dành hết tâm trí để quan sát, chiêm nghiệm nhiều như Marco”.

“Vị tổng trấn thế tục của Venice giữ mối liên hệ chặt chẽ với vị thánh ngoại quốc và có trách nhiệm bảo vệ thánh tích. Đổi lại, Thánh Mark sẽ ban phước lành và bảo trợ cho Venice. Bản chất đặc biệt của thỏa thuận này đảm bảo rằng Venice sẽ giữ lại đặc tính phương Tây và màu sắc Ki-tô giáo thay vì liên kết với các giáo phái phương Đông mà các vị thần của họ đã nhường lại vị trí trong ngôi đền thờ thần của thành phố Venice cho Thánh Mark. Do đó, Thánh Mark và tổng trấn cùng nhau nắm quyền quyết định vận mệnh của người Venice.”

Thông tin tác giả Laurence Bergreen

Laurence Bergreen

Sinh năm 1950, tốt nghiệp Đại học Harvard năm 1972. Ông là thành viên của tổ chức PEN American, Hiệp hội Tác giả (The Authors Guild), và là Ủy viên quản trị của Thư viện Xã hội thành phố New York (New York Society Library).

Bergreen là một sử gia, nhà biên niên sử, nhà viết tiểu sử có các tác phẩm được vinh danh qua nhiều giải thưởng như:

• Marco Polo: From Venice to Xanadu (tạm dịch: Marco Polo: Từ Venice tới Xanalu)
• Over the Edge of the World: Magellan’s Terrifying Circumnavigation of the Globe (Tạm dịch: Bên rìa Thế giới: Hải trình khiếp sợ vòng quanh địa cầu của Magellan)
• As Thousands Cheer: The Life of Irving Berlin (Tạm dịch: Như ngàn lời khích lệ: Cuộc đời của Irving Berlin)

Phong cách viết của tác giả đã quen thuộc với độc giả Việt Nam với lối kể chuyện vừa dẫn lời của nhân vật trung tâm, vừa phân tích và cung cấp thêm thông tin.

Xem tất cả sách của tác giả Laurence Bergreen