"Dù chiến lược của Mỹ là thế nào và tiến triển theo thời gian ra sao, ảnh hưởng của Trung Quốc vẫn tiếp tục lan tỏa không ngưng nghỉ từ Nam Mỹ tới Bắc Cực, từ những đại ngàn tuyết phủ ở Sibria đến các sa mạc nứt nẻ ở Australia, từ thành phố biển Sihanoukville của Campuchia đến cảng nước sâu Hambantota của Sri Lanka".
Sau hơn 5 năm phát triển, Sáng kiến Vành đai – Con đường ngày càng thể hiện là một sự đánh cược lớn mà Trung Quốc dồn ngày càng nhiều vốn liếng vào đó.
Sáng kiến này rõ ràng là nền tảng (platform) căn bản nhất để Trung Quốc vươn ra thế giới, thiết lập và khẳng định vai trò toàn cầu của mình. Năm năm cũng là quãng thời gian để nước này học hỏi, chỉnh sửa và cập nhật cho phù hợp với những điều kiện liên tục thay đổi, những phản ứng đa dạng từ các nước trong khu vực ảnh hưởng của Vành đai – Con đường.
Không thể phủ nhận rằng Trung Quốc đang trở thành một lực lượng toàn cầu duy nhất có khả năng đối trọng với Mỹ trên nhiều phương diện căn bản. Bản thân nước Mỹ cũng phải thay đổi chiến lược ứng xử với Trung Quốc, thậm chí có những lúc dường như bối rối.
Một bằng chứng là việc xây dựng Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) dưới thời Barack Obama đã bị hủy bỏ và thay thế bằng Chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương Mở và Tự do (FOIP) dưới thời Donald Trump.
Dù chiến lược của Mỹ là thế nào và tiến triển theo thời gian ra sao, ảnh hưởng của Trung Quốc vẫn tiếp tục lan tỏa không ngưng nghỉ từ Nam Mỹ tới Bắc Cực, từ những đại ngàn tuyết phủ ở Sibria đến các sa mạc nứt nẻ ở Australia, từ thành phố biển Sihanoukville của Campuchia đến cảng nước sâu Hambantota của Sri Lanka.
Dù muốn hay không muốn, hiện trạng của thế giới đã thay đổi thật nhiều so với năm năm trước.
Tác giả cuốn sách này, Tiến sỹ Phạm Sỹ Thành, người sáng lập và điều hành Chương trình Nghiên cứu Kinh tế Trung Quốc thuộc VEPR (VCES), là một trong số rất ít những chuyên gia, đã liên tục theo dõi quá trình hình thành và phát triển của Sáng kiến Vành đai-Con đường từ những ngày đầu tiên.
Là người thông thạo cả hai thứ tiếng Trung Quốc và tiếng Anh, có điều kiện làm việc trong các mạng lưới nghiên cứu rộng lớn trong lục địa lẫn các nhóm nghiên cứu đa dạng bên ngoài Trung Quốc, đóng vai trò chủ chốt trong những dự án nghiên cứu liên quan đến Vành đai, Con đường của cả Trung Quốc lẫn các tổ chức đa phương như Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), TS. Phạm Sỹ Thành nắm giữ những lợi thế đặc biệt không phải chỉ ở Việt Nam, mà cả trong khu vực, và thực sự đã trở thành một nhà nghiên cứu có thẩm quyền về Sáng kiến Vành đai-Con đường.
Trong những năm qua, tác giả đã cho ra đời nhiều đầu sách về chủ đề Vành đai-Con đường, góp phần cập nhật rất kịp thời và hữu hiệu về bối cảnh và nội dung của quá trình phát triển của đại dự án này. Lần này, TS. Phạm Sỹ Thành công bố một chuyên khảo sâu hơn về Sáng kiến Vành đai, Con đường trong khu vực Đông Nam Á, đặt trong bối cảnh chung, cập nhật những thay đổi nhanh chóng gần đây và ảnh hưởng mang tính đảo lộn của nó đối với khu vực đa sắc đa hình này.
Tác giả đưa ra những kiến giải chi tiết về vai trò của Đông Nam Á trong chiến lược Vành đai-Con đường từ cách nhìn của nội bộ Trung Quốc cũng như quan điểm địa-chính trị-kinh tế tổng quát, cập nhật những phát triển mới nhất, đồng thời cảnh báo những khả năng có thể xảy ra như bẫy nợ, bẫy tiêu chuẩn, hay sự thay đổi trật tự xã hội địa phương vì lực lượng lao động và cộng đồng người Hoa mới xuất hiện đột ngột từ lục địa.
Có điều kiện theo dõi sự phát triển kinh nghiệm và kiến văn của tác giả trong những năm qua về chủ đề này, tôi nhận thấy các nhận xét của tác giả ngày càng sâu sắc và có nhiều điểm độc đáo, ví dụ như quyết tâm của Trung Quốc muốn thiết lập một hệ thống tiêu chuẩn mới trong khu vực và trên thế giới.
Điều này khiến tôi nhớ lại những nỗ lực của Napoleon và nước Pháp trong việc tranh bá với Đế quốc Anh vào đầu thế kỷ 19. Lịch sử quả là vẫn đi lại những cung đường quanh co ở những cao độ khác nhau.
Và tôi tự hỏi, liệu việc thấu hiểu bối cảnh hiện tại có thể giúp cho độc giả Việt Nam, đất nước nằm ở vị trí đặc biệt như cây cầu nối Trung Quốc với Đông Nam Á, nhìn nhận vấn đề một cách chủ động hơn hay không?
Tôi tin rằng ấn phẩm mà các bạn đang cầm trên tay, Sáng kiến Vành đai, Con đường (BRI): Lựa chọn nào của Đông Nam Á?, một lần nữa sẽ làm giàu thêm vốn hiểu biết của chúng ta về dự án toàn cầu giàu tham vọng này của Trung Quốc, giúp hiểu thêm “canh bạc định mệnh” mà nhiều quốc gia đã bước vào. Vì thế, đó hẳn là một cuốn sách không thể thiếu trong tủ sách của bất cứ một người nào đang mong muốn hiểu rõ hơn về thời đại mà chúng ta đang sống.
PGS. TS. Nguyễn Đức Thành
Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội