Sinh ra trong một gia đình nhà nho nghèo yêu nước, Nguyễn Đức Cảnh lớn lên trong cảnh nước mất, chứng kiến đồng bào mình sống đời nô lệ trong các xưởng máy, hầm mỏ, dưới làn roi vọt của thực dân.
Những năm tháng thơ ấu, Nguyễn Đức Cảnh đã tận mắt chứng kiến đời sống khổ cực của đồng bào dưới làn roi của thực dân. Anh lăn xả vào các hoạt động, từ tham gia Hội ái hữu của học sinh nghèo, viết đơn khiếu nại giúp người hoạn nạn, dạy học cho trẻ em nghèo, làm thợ in đồng cam cộng khổ với cánh thợ thuyền…
Tìm thấy lí tưởng cộng sản, là một trong những sáng lập viên của Đảng Cộng sản Việt Nam, trở thành người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, chàng thanh niên ấy dành trọn tuổi xuân nhiệt huyết để tìm lấy “một mùa xuân đầy ánh sáng cho dân tộc”.
Truyện kí “Nguyễn Đức Cảnh” của tác giả Nghiêm Đa Văn gồm 13 chương phác họa chân dung chân thực về người cộng sản kiên trung Nguyễn Đức Cảnh. Nhà văn đã dựng nên bức tranh toàn cảnh xã hội Việt Nam những năm đầu thế kỉ XX, đặc biệt sự hình thành và phát triển của Đảng Cộng sản Việt Nam như một tất yếu của lịch sử.