Là một người mà “từ nhỏ đến lớn chỉ ôm ấp một mơ ước là được làm thầy giáo” và đã thật sự làm một thầy giáo dạy vật lý, nhưng rồi những biến động thời cuộc lại đưa đẩy tác giả Phan Chánh Dưỡng sang con đường làm kinh tế, đúng vào những đêm dài trước đổi mới. Tuy vậy, những suy tư trăn trở của ông về vấn đề giáo dục một đứa trẻ nói riêng đến ngành giáo dục nước nhà nói chung đã được thể hiện trọn vẹn trong cuốn sách này. Từ chính sự quan sát, trải nghiệm của bản thân, chuyên gia Phan Chánh Dưỡng đã khái quát về vai trò của từng yếu tố gia đình, nhà trường, xã hội và bản thân mỗi người tới quá trình giáo dục hoàn thiện một con người. Cuốn sách cũng tập hợp một số bài viết của ông từ những năm 1981 đến 2003 thể hiện những quan điểm về ngành giáo dục nước nhà.
Trích dẫn sách Nhàn Đàm Giáo Dục
Mạnh Tử nói: “Nhân chi sơ tính bổn thiện, tính tương cận, tập tương viễn”. Nghĩa là con người sinh ra ban đầu vốn dĩ lương thiện, tính tình gần gũi nhưng do môi trường và sự tiếp cận học hỏi khác nhau mà sinh ra tính tình khác biệt sau này.
Tuân Tử nói: “Nhân chi sơ tính bổn ác, lý tỉnh hậu lai tập đắc”. Nghĩa là con người sinh ra ban đầu vốn dĩ là ác, những lý tính có được, biết cái đúng cái sai là do sau này học tập mà có được.
Mạnh Tử và Tuân Tử đều là bậc thầy của Nho giáo thời Chiến Quốc của Trung Quốc, thế sao hai người lại đánh giá khá khác nhau về bản tính con người?
Thật ra đánh giá của hai ông không có gì mâu thuẫn. Vì Tuân Tử nhìn theo hướng tiến hóa của vạn vật; con người sinh học, nên nguồn gốc ban đầu là từ động vật hoang dã nên vẫn là từ tính ác, do đó muốn thành người có lý trí thì phải được giáo dục. Mạnh Tử nhìn con người với gốc con người xã hội, được sinh ra trong cộng đồng, có tình thương của cha mẹ, gia đình anh em, cộng đồng thương yêu nên bản tính ban đầu lương thiện như nhau, nhưng khi tiếp xúc, học tập trong xã hội khác nhau thì tính tình sẽ khác biệt.
Từ câu chuyện trên ta thấy vai trò của giáo dục là vô cùng to lớn đối với mỗi con người.