Theo một thống kê, kể từ trận đánh diễn ra tại Megiddo (năm 1457 TCN) - nay là khu vực sông Kishon (Israel), đến nay, nhân loại đã trải qua hơn 900 cuộc chiến tranh như là “sự tiếp tục chính trị bằng những biện pháp khác" của một số quốc gia và của các giai cấp khác nhau trong một thời đoạn nhất định.
Riêng trong thế kỷ XX với những biến cố, sự kiện “long trời lở đất”, đã diễn ra hàng chục cuộc chiến tranh, xung đột vũ trang với hàng trăm trận đánh và chiến dịch đủ loại quy mô, tính chất, gây thương vong cho hàng trăm triệu người, tiêu tốn những khoản ngân phí khổng lồ cùng nhiều hậu quả, hệ lụy lâu dài khác về chính trị, kinh tế - xã hội, môi trường...
Những cuộc chiến tranh, xung đột, trận đánh, chiến dịch đó (sau đây gọi chung là trận chiến) đã được đề cập trong hàng triệu trang sách báo, tài liệu, từ nhiều góc độ khác nhau. Lần này, với cuốn “Những trận chiến nổi tiếng thế giới trong thế kỷ XX”, tác giả mong muốn khắc họa lại, bổ sung thêm một vài gam màu cho bức tranh toàn cảnh về các hoạt động quân sự trong “cái trăm năm” đã trôi qua hơn 20 năm trước cho những ai quan tâm.
Trên tinh thần đó, cuốn sách sẽ không đi sâu vào khía cạnh chính trị của các trận chiến, do đã có nhiều nhà nghiên cứu viết, đề cập, xuất bản. Và do không phải là chuyên gia quân sự, tác giả cũng không mô tả chi tiết diễn biến, nhất là đối với những trận chiến kéo dài nhiều tháng, nhiều năm, trên một không gian hàng trăm nghìn thậm chí hàng triệu cây số vuông, với sự tham gia của hàng trăm nghìn thậm chí hàng triệu binh sĩ của các bên tham chiến. Cuốn sách chỉ lựa chọn vài chục trong số hàng trăm trận chiến đã diễn ra trong thế kỷ XX, bởi trên thực tế, trong khuôn khổ một cuốn sách không thể bao quát hết từng ấy trận chiến.
Trước hết, cuốn sách nói về những trận chiến quy mô nhất, lớn nhất trong một không gian địa lý, có tác động chiến lược đến cục diện chiến trường, cục diện chính trị, cụ thể như: Những trận chiến đầu tiên sử dụng súng máy, súng cối, pháo nòng dài bắn nhanh, lựu đạn, máy thông tin vô tuyến điện; các chiến dịch quy mô tập đoàn quân và phương diện quân, chiến thuật binh chủng hợp thành. Trận đầu tiên các phương tiện ô tô được sử dụng rộng mi để vận chuyển binh lực. Những trận đầu tiên áp dụng học thuyết "Chiến tranh chớp nhoáng" hay học thuyết “Tác chiến chiều sâu". Những trận chiến đầu tiên sử dụng bom, đạn “thông minh” hay thử nghiệm tác chiến phi đối xứng công nghệ cao. Những trận chiến thể hiện đỉnh cao của một nền nghệ thuật quân sự, với dấu ấn đậm nét của các vị tướng soái lừng danh. Đó còn là những trận chiến không bên nào thắng, những trận chiến “hại” (thắng nhưng với cái giá phải trả quá cao), những trận chiến với “kỷ lục” không mong muốn về số sĩ quan, binh lính thương vong hay số vật tư, trang bị kỹ thuật bị phá hủy.
Mặt khác, trong phạm vi hiểu biết còn hạn chế của mình, tác giả cũng mạnh dạn cung cấp cho bạn đọc những tổng kết sơ bộ về trận chiến này hay trận chiến khác. Ví dụ: “Kết cục của trận chiến này đã buộc nhà cầm quyền Nhật Bản phải gác lại âm mưu đánh chiếm miền Viễn Đông của Liên Xô"; hay: “Phía Iraq thất lại do thiếu khả năng dự báo và nhận định chiến lược, tính toán sai phản ứng của đối thủ và sức mạnh của tác chiến liên hợp có vũ khí công nghệ cao. Họ không thấy được chỗ mạnh, chỗ yếu của quân nhà; bố trí chiến lược thiên về phòng ngự tĩnh, thiếu sự liên kết...".
Chỉ là vài gam màu cho một bức tranh tổng thể về hàng trăm trận chiến trong thế kỷ XX.
Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc!
Nguyễn Đăng Song