Truyện kể về cuộc phiêu lưu trên vùng đất Đông Phi của cậu bé mười bốn tuổi Xtas cùng cô bé Nen tám tuổi trong hành trình trốn chạy khỏi tay bọn bắt cóc. Trải qua không biết bao hiểm nguy, đối mặt với nhiều gian nan thử thách, khi thì trên sa mạc nắng cháy, lúc giữa rừng già thẳm sâu, cuối cùng, Xtas và Nen cũng đoàn tụ được với gia đình.
Là tác phẩm duy nhất viết cho thiếu nhi của nhà văn Ba Lan nổi tiếng Henrich Sienkievich, người đoạt Nobel văn học năm 1905, ngay từ khi ra đời, Trên sa mạc và trong rừng thẳm đã được hoan nghênh nhiệt liệt, được tái bản ngay và được dịch ra nhiều thứ tiếng. Và trong suốt một thế kỷ qua, tác phẩm đề cao khát vọng đi tới những chân trời xa, thực hiện những kì tích phi thường này luôn được coi là một trong những cuốn truyện hay nhất dành cho thiếu nhi.