Các công nghệ mới dường như đang hút cạn ý nghĩa và sự hài lòng ra khỏi mỗi chúng ta. Một cụm từ mà chúng ta thường nghe nhắc đến trong cuộc sống số thời hiện đại là kiệt sức. Nếu xét riêng thì không có ứng dụng hay website cụ thể nào đặc biệt tồi tệ cả, vấn đề nằm ở tác động tổng thể của việc có quá nhiều thứ bóng bẩy lòe loẹt liên tục lôi kéo sự chú ý và thao túng tâm trạng của chúng ta. Vấn đề này không liên quan đến các khía cạnh chi tiết mà liên quan đến thực tế rằng nó đang ngày càng vượt xa khỏi tầm kiểm soát. Hầu như không ai muốn dành quá nhiều thời gian như vậy trên mạng cả, nhưng những công cụ này đã biết cách gây nghiện. Sự thôi thúc phải vào cập nhật tin tức trên mạng xã hội trở thành một chứng co giật đầy ám ảnh, phá vỡ dòng thời gian liên tục thành những mảnh vụn nhỏ bé, không đủ để tạo ra sự hiện diện cần thiết cho một cuộc sống có chủ định.
Cal Newport nghiên cứu về tác động tiêu cực của hoạt động trực tuyến không kiểm soát đối với sức khỏe tâm lý. Hoạt động trao đổi trực tuyến dường như càng đẩy nhanh người ta vào các trạng thái cực đoan gây ra những sự căng thẳng và kiệt quệ về mặt cảm xúc.
Việc khám phá được những mối lo ngại rất đáng giật mình này – từ hiện tượng lạm dụng thái quá tới mức nghiện ngập các công cụ trên, cho đến khả năng của chúng trong việc làm giảm quyền tự chủ, giảm sự hạnh phúc, khơi dậy những trực giác u ám, và gây phân tâm khỏi những hoạt động có giá trị hơn – khiến chúng ta nhận thức được mối quan hệ đáng lo ngại của con người với các công nghệ đang thống trị nền văn hóa.
Mục đích của cuốn sách này là đưa ra những lập luận ủng hộ cho chủ nghĩa tối giản số, bao gồm một phần khai thác chi tiết về những câu hỏi vì sao nó lại có hiệu quả, tiếp đến là phần hướng dẫn cách áp dụng triết lý này vào cuộc sống nếu bạn quyết định lựa chọn nó.
Chìa khóa để duy trì thành công lâu dài khi vận dụng triết lý này là bạn hãy hiểu rằng vấn đề mà bạn đang muốn giải quyết ở đây không thực sự liên quan đến công nghệ, mà liên quan đến chất lượng cuộc sống của chính bạn. Càng mày mò thử nghiệm với các ý tưởng và cách làm mà tác giả đã trình bày ở các phần trước trong cuốn sách này, bạn sẽ ngày càng nhận ra rằng chủ nghĩa tối giản số không đơn thuần chỉ là một bộ các nguyên tắc; nó là con đường giúp bạn xây dựng một cuộc sống đáng sống trong kỷ nguyên hiện đại của chúng ta với sự hiện diện khắp nơi của các thiết bị đầy mê hoặc.
Trích đoạn sách:
NHỮNG NGƯỜI NÔNG DÂN TRỒNG CÂY THUỐC LÁ MẶC ÁO PHÔNG
Bill Maher kết thúc mọi tập trong chương trình trò chuyện hằng tuần Real Time (tạm dịch: Thời gian thực) trên đài HBO bằng một màn độc thoại. Chương trình này thường bàn đến các vấn đề chính trị. Tuy nhiên, trong tập phát sóng ngày 12 tháng Năm năm 2017, Maher đã phá thông lệ khi anh nhìn vào camera và nói: Đã đến lúc các ông trùm mạng xã hội phải dừng vờ rằng họ là những vị thần thân thiện và mọt sách, chỉ mong muốn xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn và thừa nhận rằng họ chỉ là những người nông dân trồng cây thuốc lá mặc áo phông, đang tìm cách bán một sản phẩm gây nghiện cho lũ trẻ. Bởi vì, chúng ta hãy dũng cảm thừa nhận đi nào, ngồi đếm số lượt “Thích” đang là một loại cần sa mới.
Mối quan tâm của Maher đối với mạng xã hội bắt nguồn từ một tập trong chương trình 60 Minutes (tạm dịch: 60 phút) phát sóng khoảng một tháng trước đó.
Tập này mang tựa đề “Khai thác não bộ”, mở đầu bằng cảnh Anderson Cooper phỏng vấn một kỹ sư tóc đỏ, vóc người thanh tú, với bộ râu được chăm chút cẩn thận theo mốt đang thịnh hành trong cộng đồng các chàng trai ở Thung lũng Silicon. Tên anh là Tristan Harris, từng là nhà sáng lập công ty khởi nghiệp và cựu kỹ sư của Google nhưng sau đó từ bỏ con đường đã trở nên quá quen thuộc trong thế giới công nghệ để trở thành một thứ hiếm hoi hơn rất nhiều trong thế giới khép kín đó: người tố giác.
“Thứ này là một loại máy đánh bạc", Harris nói ngay ở phần đầu của cuộc phỏng vấn trên, tay anh giơ lên chiếc điện thoại thông minh của mình.
“Vì sao nó lại là máy đánh bạc?” Cooper hỏi.
“Mỗi lần mở điện thoại ra xem, nghĩa là tôi đang đánh cược với chiếc máy đánh bạc này để xem Tôi sẽ nhận được gì?” Harris trả lời. “Các công ty công nghệ còn soạn ra cả một danh sách dài các kỹ thuật nhằm khiến bạn phải sử dụng điện thoại càng lâu càng tốt.”
“Vậy Thung lũng Silicon đang lập trình các ứng dụng hay họ đang lập trình con người?” Cooper hỏi.
“Họ đang lập trình con người,” Harris trả lời. “Người ta vẫn luôn nói rằng công nghệ là trung lập, và rằng việc quyết định cách thức sử dụng công nghệ như thế nào là quyền của chúng ta. Nhưng không phải thế.”
“Công nghệ không trung lập ư?” Cooper xen ngang.
“Không hề. Họ muốn bạn phải sử dụng công nghệ theo cách mà họ đặt ra và sử dụng nó trong thời gian thật lâu. Bởi vì có thế họ mới kiếm được tiền.”
Khi xem chương trình này, Bill Maher nhận thấy rằng cuộc phỏng vấn mang một nét gì đó rất quen thuộc. Sau khi chiếu đoạn trích cuộc phỏng vấn trên giữa Harris và Cooper cho các khán giả của mình ở kênh HBO xem, Maher hỏi: “Tôi đã nghe chuyện này ở đâu rồi nhỉ?” Sau đó, ông chuyển sang cuộc phỏng vấn nổi tiếng năm 1995 của Mike Wallace với Jeffrey Wigand – người tố giác từng xác nhận trước cả thế giới điều mà nhiều người vốn đã nghi ngờ từ lâu: các tập đoàn sản xuất thuốc lá đã cố tình tăng tính gây nghiện cho các loại thuốc lá.
“Philip Morris chỉ muốn chiếc phổi của bạn,” Maher kết luận. “Cửa hàng Ứng dụng muốn linh hồn bạn.”