Xuất phát từ quan sát tỉ mỉ ba con của mình (Laurent, Lucienne và Jacqueline) từng ngày trong suốt hai năm đầu đời của chúng, Jean Piaget khám phá thấy trẻ nhỏ xây dựng những "kiến thức" thông qua chính hành động của chúng (tìm vú, mút ngón trỏ, nhặt đồ vật hoặc buồng đồ vật...). Ông nhận ra mối quan hệ giữa trí khôn với hai quá trình cơ bản đồng hóa và điều tiết: trẻ nhỏ đồng hóa các dữ liệu của thế giới xung quanh và điều tiết chúng thành "hiểu biết" thông qua những cấu trúc tư duy.
Những tiến trình trí khôn mô tả trong sách này bắt đầu trong hai năm đời đầu tiên mang tính thực hành, tiến trình "cảm giác-vận động". Những tiến trình đó càng ngày càng được "tái tạo" theo cùng mô thức mỗi lúc một thêm trừu tượng – vì lẽ đó mà tác phẩm "Sự hình thành trí khôn ở trẻ nhỏ" trở thành công trình cơ bản của ông. Piaget nêu rõ các giai đoạn phát triển mà bất kỳ con người nào cũng phải đi qua. Trí khôn ban đầu mang tính cảm giác-vận động (táy máy đồ vật) dần dần được "chuyển vào bên trong tâm lý" và chuyển dần thành tư duy ban đầu thì cụ thể, sau càng lúc càng trừu tượng cho tới khi hoàn toàn trừu tượng.
Và trí khôn hình thành trên đại thể theo tiến trình đó. Vì thế mà có tên cuốn sách "Sự ra đời trí khôn ở trẻ em"
Điểm nhấn:
“Trong cuốn sách rất hay Từ hành động đến tư duy [De l’acte à la pensée] của ông, H. Wallon đã cho chúng tôi vinh dự được ông thảo luận rất dài về những chi tiết mà chúng tôi đã quay lại thảo luận trong tập Sự hình thành biểu tượng ở trẻ em. Ý tưởng trung tâm của Wallon đưa ra là có một sự cắt đứt giữa lĩnh vực cảm giác-vận động (có đặc điểm là “trí khôn tình huống” [intelligence des situations]) và lĩnh vực biểu đạt (trí khôn thành lời [intelligence verbale – trí khôn ngôn ngữ]). Cũng như thế, nghiên cứu đáng chú ý của ông về Những nguồn gốc của tư duy ở trẻ em [Les origines de la pensée chez l’enfant], ra mắt hồi đó, đã chỉ ra rằng trẻ em bắt đầu có tư duy vào quãng tuổi lên bốn, như thể không có điều gì thiết yếu đã xảy ra giữa thời kỳ có những chinh phục của trí khôn cảm giác-vận động và những bước đầu của sự hình dung thế giới mang tính khái niệm. Đối với một luận thuyết căn bản như thế, ta thấy nó mâu thuẫn hẳn với điều chúng tôi bảo vệ trong tập sách này, hôm nay chúng tôi có thể trả lời bằng cách viện dẫn hai loại luận điểm”
(trích Lời tựa cho lần xuất bản thứ 2, Sự ra đời trí khôn ở trẻ em, Jean Piaget, dịch giả: Hoàng Hưng, NXB Tri thức, 2013).